تحلیل توزیع فضایی کتابخانه‌های عمومی در شهر مشهد

این مقاله با هدف مطالعة پراکنش فضایی کتابخانه‌ها در شهر مشهد با استفاده از مدلهای تحلیل فضایی و تکنیکهای مربوط به خود همبستگی فضایی در نرم افزار GIS و GEO DA نگارش یافته است. داده‌ها شامل نقشه کتابخانه‌ها و اطلاعات مربوط به نواحی شهر  مشهد است. در مجموع در 51 ناحیه شهر مشهد، اطلاعات 35 کتابخانه وارد پایگاه اطلاعات مکانی گردید، که از این تعداد، 17 کتابخانه محله‌ای، 11 مورد ناحیه‌ای، 6 مورد منطقه‌ای و یک کتابخانه شهری بوده است. بر این اساس، به منظور تحلیل توزیع مکانی کتابخانه‌ها در سطح شهر مشهد، از  GISو بویژه تکنیکهای «خود همبستگی فضایی»[1] و شاخصهای موران و ضریب گری[2]استفاده شده است. در این تحقیق، مشخص شد که از نظر نسبت جمعیت به ازای کتابخانه، میانگین شهر مشهد مشابه میانگین استان است، اما از میانگین کشور پایین‌تر بوده و به لحاظ شاخص سرانة زیربنا، از میانگین استان و کشور بالاتر می‌باشد.  بی‌تردید، نقش آستان قدس رضوی در تأمین این فضاها و بویژه کتابخانه مرکزی، بی‌تأثیر نبوده است. نتیجة حاصل از کاربرد تحلیل مدل خود همبستگی فضایی پراکنش کتابخانه‌ها در سطح نواحی شهر مشهد، نمایانگر الگوی پراکنده[3] در سطح مشهد و توزیع ناعادلانه کتابخانه‌ها در سطح نواحی و ناهمگنی و نبود شباهت و ناپیوستگی واحدهای ناحیه‌ای به لحاظ شاخص کتابخانه بر اساس وسعت آنهاست. همچنین، تحلیل خود همبستگی دو متغیره موران نیز بیانگر رابطة منفی بین تراکم جمعیت و الگوی توزیع کتابخانه در سطح نواحی شهر مشهد است.   3. Spatial Auto-Correlation. 4. Gary Ratio Cو Moran’s I. 5. Dispersed.